Hoe onderhoud ik teak tuinmeubelen?

Het grootste deel van de zomer zit er al weer op en de herfst is in aantocht. Na een aantal ongekend warme dagen is het even wennen dat de temperaturen weer dalen. We kijken dan ook reikhalzend uit naar nog een paar mooie en warme nazomerdagen, waarop we nog even aangenaam buiten kunnen zitten. Door de COVID-19 crisis van dit jaar hebben we namelijk veel binnenshuis gezeten, dus nu kan die zomer niet lang genoeg duren.

Toch zal je alvast bedenken wat je straks met je tuinset gaat doen. Als je een kleine tuinset hebt, dan kun je deze wellicht gewoon binnen opbergen gedurende het najaar, zodat je je geen zorgen hoeft te maken over aantasting van het materiaal. Als je echter over een massieve hardhouten tuinset beschikt is dit vaak een stuk lastiger door de afmetingen van de tuintafel. Teak is een hardhoutsoort die uitstekend bestand is tegen de weersomstandigheden in Nederland. Je kunt teak tuinmeubelen prima gedurende de winter buiten laten staan en hoeft ze ook niet af te dekken. Wel is het raadzaam om ze voor het eind van het zomerseizoen voor te bereiden op deze periode. Hoe je teak tuinmeubelen nu eigenlijk het beste kunt onderhouden lees je hieronder.

Wat is teak?

Teak is een van oorsprong tropische hardhoutsoort en een van de hardste houtsoorten die er zijn. Oorspronkelijk is deze afkomstig uit Zuidoost-Azië, waar de boom groeit in de tropische regenwouden van Indonesië, Thailand, Birma en India. Tegenwoordig wordt het grootste gedeelte van de commercieel gecultiveerde teak in de wereld ingevoerd vanuit plantages in Indonesië en niet langer uit het regenwoud.
Daarnaast wordt teak ook gekweekt op grote plantages in India en Zuid-Amerika (Brazilië, Costa Rica) Aangezien door decennialange winning van teakhout en andere tropische hardhoutsoorten grote delen van het tropisch regenwoud in Azië en Zuid-Amerika zijn verdwenen en het ook vele decennia zal duren voordat dit weer is hersteld, worden de bomen tegenwoordig in een gecontroleerde omgeving gekweekt, waardoor de houtwinning minder schade aan het natuurlijke regenwoud toebrengt. En tropische regenwouden van de wereld zijn immers de longen van onze wereld en een groot deel van de zuurstof die we inademen is daaruit afkomstig. Ook wordt een groot gedeelte van de CO2 uitstoot door de bomen van het regenwoud geabsorbeerd. Het behoud ervan is kortom van essentieel belang voor het behoud van onze aarde.

Teak is tegenwoordig een vrij schaarse houtsoort, waardoor het tevens een van de duurste houtsoorten is geworden. Door een keurmerksysteem wat duidelijk maakt waar een bepaald soort hout vandaan komt en door meer hardhout uit plantages te gebruiken wordt illegale houtkap zoveel mogelijk voorkomen. Doordat veel van de oude teakbomen in de laatste decennia zijn verdwenen wordt er tegenwoordig meer gebruik gemaakt van jongere teakbomen. Sinds 2013 is het in de EU verboden illegaal gekapt hout op de markt te brengen, dus er zijn meerdere keurmerken voor teak in gebruik die de herkomst van het hout aantonen om binnen de EU te kunnen worden verkocht en verhandeld.

FSC-keurmerk

Waar er voorheen veel bomen illegaal werden gekapt in de regenwouden van Zuid-Azië en Zuid-Amerika, wordt tropisch hardhout zoals teak tegenwoordig voorzien van een duurzaamheidslabel of certificaat waaraan consumenten kunnen herkennen dat het hout op duurzame wijze is geproduceerd en gewonnen.
Het bekendste en meest gebruikte label is het FSC-keurmerk, dat aangeeft dat een hout- of papierproduct onafhankelijk is geproduceerd in een FSC-goedgekeurd bos. Dit keurmerk heeft overigens niets te maken met de kwaliteit van het hout, maar is puur een indicatie van de herkomst van het gebruikte hout. De EU kent echter meerdere keurmerken of labels voor duurzaam geproduceerd hout, waaraan je de herkomst van het hout kunt herkennen en zeker weet dat je een volkomen legaal en ethisch verantwoord product aanschaft.

Wat maakt teak zo bijzonder?

Teakhout heeft een duurzaamheidsklasse 1. Daarmee behoort het tot de hardste houtsoorten die er bestaan en kan het wel 25 jaar of langer mee gaan. Het hout heeft een zeer rechte nerf en als het van goede kwaliteit is heeft het weinig noesten en spinten en is het mooi egaal en glad.
De belangrijkste eigenschap van teakhout die met deze duurzaamheid samenhangt is dat het hout van nature een hoog oliegehalte heeft, waardoor het niet snel kan uitdrogen. Hierdoor hoef je teak tuinmeubelen in principe niet te lakken. Het wordt daarom ook veelvuldig gebruikt in de bouw en voor buitengebruik, alhoewel het schaarser is geworden en er steeds vaker alternatieve hardhoutsoorten worden gebruikt.

Door blootstelling aan zonlicht zal het teakhout na verloop van tijd verkleuren naar een mooie zilvergrijze kleur. Als je de voorkeur geeft aan de natuurlijke kleur en liever de grijze verkleuring wilt tegengaan, dan dien je het teak wel te lakken. Hiermee behoudt het namelijk zijn natuurlijke houtkleur.
Daarnaast heeft teak de eigenschap dat wanneer het nat wordt de vezels van het hout rechtop gaan staan. Teakhout werd met name vroeger veel toegepast in de scheepsbouw voor gebruik op scheepsdekken. Door de rechtopstaande houtvezels wordt het scheepsdek namelijk stroef en glijd je er niet zo makkelijk op uit. Tegenwoordig wordt er nog altijd gebruik van gemaakt in de scheepsbouw, maar is dit door de schaarste van goede teak een stuk minder geworden. Je ziet het dan ook voornamelijk gebruikt worden in luxe jachten waarbij het als luxe duurzame afwerking wordt toegepast. Verder wordt teak gebruikt voor het maken van meubilair en tuinmeubilair. Het hoge oliegehalte van het hout maakt teak uitermate duurzaam en geschikt voor buitengebruik.

De ene teak is de andere niet

Teakhout wordt veel gebruikt en je zult zien dat dit ondanks de schaarste van deze houtsoort nog steeds veel wordt toegepast in tuinmeubilair. De kwaliteit van het hout kan echter onderling sterk variëren afhankelijk van het gedeelte van de boom dat is gebruikt voor het teak.

Voor de beste kwaliteit teak, ook wel klasse A genoemd, wordt alleen gebruik gemaakt van het binnenste deel van de boom, oftewel het kernhout. Dit is het hardste deel van de boomstam, waarin de jaarringen dicht op elkaar liggen en mooie rechte nerf, althans bij een oudere boom, waardoor het hout een hogere dichtheid heeft en daarmee een hoge duurzaamheid.

Klasse A teak kun je zowel herkennen aan de kleur als door het aan te raken. Het heeft een egale goudbruine kleur en het voelt wat vettig aan (door het hoge natuurlijke oliegehalte van het kernhout) en heeft een glanzend oppervlak). Dit is de duurste soort teak, aangezien slechts een vijfde van de totale hoeveelheid hout uit dit gedeelte afkomstig is. Het is ook teak dat het langste mee kan gaan en bij goed onderhoud kan dit wel tot 25 jaar mee.

Van een stuk mindere kwaliteit is het teak wanneer het afkomstig is uit de buitenste laag van het kernhout, die ongeveer een kwart tot een derde deel van de totale boomstam vormt. Dit hout wordt tot klasse B gerekend en heeft een wat lichtere kleur, een meer onregelmatige nerf en bevat aanzienlijk minder natuurlijke olie. Hiermee is het onbehandeld sowieso niet bestand tegen de weersomstandigheden buiten en je zult dit dan ook periodiek dienen te beschermen met een speciale teakolie. Tuinmeubelen gemaakt van deze lagere kwaliteit zullen dan ook een stuk minder lang meegaan. Vaak betreft het hier teak in goedkopere tuinsets.

Wanneer voor de teak gebruik wordt gemaakt van de buitenste lagen van een boomstam, oftewel het spinthout, dan is het hout te zacht voor toepassing in tuinmeubilair of zelfs binnen meubilair. Dit gedeelte van het hout bevat vrijwel geen natuurlijke oliën, waardoor het een onregelmatige kleur en nerf heeft en erg snel kan beschadigen. Deze klasse C heeft dan ook niets gemeen met de hoogste kwaliteitsklasse. Het is dan ook een goedkope soort teak, maar heeft zelfs met periodieke behandeling een beperkte levensduur.

Onbehandelde of behandelde teak

Teak is zowel behandeld als onbehandeld verkrijgbaar en je kunt er zelf voor kiezen of je onbehandelde teak alsnog zelf wilt behandelen. Het verschil is dat onbehandelde teak op natuurlijke wijze zal verkleuren van goudbruin naar zilvergrijs onder invloed van zuurstof en zonlicht. Dit komt omdat het hout veel kalk bevat. Bij teak dat al is voor behandeld met olie wordt er een laagje op het hout gecreëerd die deze inwerking tegen zal gaan, waardoor de natuurlijke goudbruine kleur langer behouden zal blijven.
Voor het verlengen van de levensduur van je teak tuinmeubelen is het behandelen ervan wel aan te raden om hardnekkige vlekken of aanslag te voorkomen. Als het hout al is behandeld dan betekent dit dat er door de fabrikant al een behandeling op is uitgevoerd, zoals het aanbrengen van een teakolie eventueel in combinatie met een greywash (een soort grijze beits op het hout), waardoor het teak er ouder en doorleefder uitziet. Voor veel mensen is deze zilvergrijze kleur namelijk wat teak juist zo aantrekkelijk maakt.

Het ontgrijzen van teak

Als je teak tuinmeubelen onbehandeld zijn en na verloop van tijd zijn vergrijsd, maar je toch weer graag de oorspronkelijke houtkleur terug wilt, dan is er ook een speciaal ontgrijzingsmiddel te verkrijgen, waarmee je de oorspronkelijke houtkleur weer naar boven kunt halen. Dit is een diepe reiniger de ver in het hout doordringt, waardoor de originele goudbruine kleur weer terugkomt. Je dient deze reiniger met een zachte borstel aan te brengen in een sopje met lauw water. Het schoonmaken van teak dient altijd in de lengterichting van de houtnerf te gebeuren om beschadiging van het hout te voorkomen.

Periodieke reiniging van teak

Om je teak tuinmeubelen perodiek schoon te maken hoef je niet direct een speciale teakreiniger aan te schaffen, maar kun je ook gebruik maken van producten die je waarschijnlijk al in huis hebt. Allereerst dien je nooit te werken met agressieve reinigingsmiddelen die sterk schurend, alkalisch of basisch zijn aangezien deze lelijke onherstelbare plekken op je teak kunnen veroorzaken en het hout kunnen beschadigen. Wel kun je gebruik maken van groene zeep (zachte zeep), een huishoudelijk reinigingsmiddel dat voor 99,9% biologisch afbreekbaar is, wat het milieuvriendelijk maakt en bovendien zacht voor het hout en je huid!

Vaak wordt geadviseerd het te gebruiken in een combinatie met soda (niet baking soda, maar schoonmaaksoda), een huishoudelijke reiniger die eveneens biologisch afbreekbaar is en veilig kan worden gebruikt mits je er een klein beetje van gebruikt. Hiervoor dien je een sopje te maken van een emmer met lauwwarm water, groene zeep en voegt daar 6 eetlepels soda aan toe. Nadat je het goed hebt gemengd en de soda is opgelost kun je dit met een harde of zachte borstel aanbrengen op je tuinmeubelen, opnieuw altijd in de lengterichting van de nerf. Je dient hiervoor de tuinmeubelen wel eerst goed nat te maken met de tuinslang. Alhoewel een hogedrukreiniger misschien handig lijkt, wordt dit sterk afgeraden aangezien de straal te hard is voor het teakhout en voor schade zal zorgen. Na het reinigen spoel je nogmaals goed af met schoon water en laat je de tuinmeubelen drogen.
Deze reinigingsmethode heeft ook een beschermende werking op het hout. De wat vettige structuur van de zachte zeep in combinatie met soda dringt diep in het hout door en zorgt voor een soort beschermlaagje, waardoor het hout beter bestand zal zijn tegen de weersomstandigheden, zonder dat je daarvoor een olie hoeft aan te brengen.

Het aanbrengen van een teakolie

Als je jouw teak tuinmeubelen wilt behandelen met olie, dan zijn hiervoor speciale teakoliën verkrijgbaar. Voordat je dit kunt aanbrengen dient het hout door en door droog te zijn tot in de kern van het hout. Wanneer je het net hebt schoongemaakt kun je daarom het beste 24 tot 48 uur wachten voordat je de olie aanbrengt. Zorg er wel voor dat eventueel stof verwijdert is van een tafelblad. Je dient dit te doen bij droog weer en direct zonlicht te vermijden, dus het beste is om dit in de ochtend of namiddag te doen. Voor het aanbrengen kun je een kwast gebruiken waarmee je in de lengterichting van de houtnerf de olie aanbrengt. Hierna dien je de tuinmeubelen opnieuw 24 tot 48 uur te laten drogen en te voorkomen dat er tussentijds water op terecht kan komen.

Wel of niet behandelen van teak?

Het blijft een vraag waarover te twisten valt, moet je teak nu wel of niet behandelen? Waar de ene fabrikant stellig is en zegt dat je teak altijd moet behandelen, adviseert een ander dat dit juist niet nodig is en de natuurlijke bescherming van teak goed genoeg is. Bovendien is de verkleuring toch voor de meeste mensen erg aantrekkelijk aangezien ze een teak tuintafel willen die er doorleefd en robuust uitziet. Dan geeft het ook niet als er wat oneffenheden of vlekken op te zien zijn. De bovengenoemde reiniging met groene zeep kun je periodiek doen, maar om vetvlekken te vermijden kun je kunt de tafel ook regelmatig tot zelfs dagelijks afnemen met een doekje met wat groene zeep. Hierdoor zal de originele goudbruine kleur langer behouden blijven en houd je de tafel mooi schoon. Vlekken zijn overigens vrij eenvoudig te verwijderen door het licht op te schuren.

In feite hangt het ervan af of je de bruine kleur van het hout wilt behouden of het hout natuurlijk wilt laten vergrijzen of je wel of geen olie zult dienen aan te brengen.

Als je er de voorkeur aan geeft de bruine kleur te behouden dan zal je jouw teak tuinmeubelen na aanschaf een aantal dagen in droog weer buiten dienen te laten staan en ze vervolgens fijn op te schuren met een schuursponsje of schuurpapier van de fijnste korrel. Daarna kun je de teakolie aanbrengen. Het beste kun je hiervoor een stofvrije doek gebruiken, zodat de olie mooi gelijkmatig wordt verdeeld zonder strepen. Om het hout verder te beschermen dien je hierop alsnog een teak protector aan te brengen, een kleurloze vloeistof die voorkomt dat vocht en vuil in het hout kunnen dringen.

Wanneer je juist liever wel de grijze verkleuring van je teak tuinmeubelen wenst, dan kun je alleen de teak protector aanbrengen, aangezien deze de kleur van het hout niet zal veranderen, maar het puur zal beschermen tegen vuil en vocht, waardoor je langer plezier kunt hebben van je mooie teak tuinmeubelen!
Waar teakfans het wel over eens zijn is dat je teak tuinmeubelen niet moet afdekken. Gebruik geen beschermhoes, aangezien dit gemakkelijk voor vlekken kan zorgen. Het beste kun je teak tuinmeubelen gewoon onafgedekt buiten laten staan gedurende de winter, tenzij je de mogelijkheid hebt om ze binnenshuis of in een tuinhuis droog op te bergen.